Misschien zag u ze al hangen in het straatbeeld, de bordjes van CurieuzeNeuzen? Indien niet, dan kwam u ze ongetwijfeld tegen op de sociale media van uw vrienden, mogelijks vergezeld van enige ergernis. Jij ook al, mijn beste? De kwaliteit van onze lucht staat (opnieuw) in het middelpunt van de belangstelling. Dat een burgeronderzoek vlot 20.000 kandidaat-testers verzameld, gebeurt namelijk niet elke dag. De nieuwsgierigheid en bezorgdheid van menig burger is niet onterecht. De luchtnormen worden in ons land geregeld overschreden. Naast het gekende koolstofdioxide (CO²) en (ultra)fijnstof is ook die van stikstofdioxide een belangrijke indicator voor luchtverontreiniging door het verkeer.
Antwerpen was met haar lage emissiezone (LEZ) dé pionier van Vlaanderen. De LEZ vierde onlangs haar eerste verjaardag. Duizenden vervuilende wagens werden en worden vandaag de dag uit onze stad geweerd. Of dat ook tot minder luchtvervuiling leidt, is nog niet glashelder. Op heel wat plekken zal het er hopelijk op vooruit gaan. En wat ook duidelijk is, is het sturende effect van beleidsmaatregelen op het gedrag van mensen. Het wagenpark in de stad verjongt aanzienlijk en mensen worden verleid tot meer ecologische keuzes. Helaas zal de LEZ alleen zal niet voldoende zijn. Er is (veel) méér nodig willen we vooruitgang boeken.
Voor Sinjoren met gevoelige luchtwegen zoals wijzelf, is het niet altijd een pretje om in ’t Stad te wonen. Dokters bevestigen dat objectief en wijzen in hun diagnoses steeds vaker op de gevaren van slechte luchtkwaliteit. En ook de wetten van de erfelijkheid zijn bikkelhard: kinderen, een prachtige tweeling incluis, hangen tijdens de winter steeds vaker aan puffers en aerosols. Talrijke studies wijzen op het verband tussen sterfte en de concentraties van fijn stof in de lucht. Vuile lucht doodt jaarlijks naar schatting 400.000 Europeanen. De WHO heeft het wereldwijd over 7 miljoen slachtoffers. Daar zitten dus ook Antwerpenaren bij. Recent nog bracht een reportage aan het licht dat de luchtkwaliteit nabij scholen in een stedelijke context vele male slechter is dan deze in minder verstedelijkt gebied. We beseffen het niet, maar luchtvervuiling zal de geruisloze killer van de 21ste eeuw worden. Ons hart ligt in de stad, maar onze longen willen overspel plegen.
Deze complexe problematiek kent talrijke oorzaken, met verkeer als één van de cruciale factoren. Als stedelingen worden wij dagelijks geconfronteerd met verstikkende verkeerscongestie in onze buurt. We staan met z’n allen overal vast. Stilstaand verkeer zorgt voor een verhoogde uitstoot van schadelijke gassen. En toch kruipen mensen massaal in hun wagen, zelfs om pistolets te gaan halen. We brengen onze kinderen met de auto naar school, ook al is bewezen dat ze op de fiets minder fijn stof binnen krijgen. Maar waarom zou je als ouder, als de route vaak vol obstakels ligt? Vele trams zijn herleid tot sardineblikjes die vaker te laat dan op tijd rijden, dat stoot gewoon mensen af. Wij dagen u trouwens uit om op een druk moment met de buggy de tram te nemen. Kort samengevat: wanneer je met een alternatief voor de wagen minstens even gefrustreerd op je bestemming aankomt, dan moeten alle alarmbellen afgaan.
Een mentaliteitswijziging komt niet (altijd) vanzelf. Beleidsmakers hebben hierin een verpletterende verantwoordelijkheid en kunnen – als ze de moed vinden – weldegelijk gedrag sturen. Het bedrijfswagenpark nog verder laten uitdeinen door het behoud van gunstige fiscale statuten is onhoudbaar. Een verdere vergroening is absoluut noodzakelijk en maakt een LEZ in een verre toekomst overbodig. Of de fiets een volwaardige plek in de stad moet krijgen, zou nooit een ideologisch debat mogen zijn, maar een evidente keuze. De modal shift naar andere vervoersmogelijkheden, moeten alternatieven simpelweg betrouwbaar zijn. En de overheid moet een beleid uitrollen dat burgers beloont als ze investeren in ingrepen die een positief effect hebben op onze luchtkwaliteit, zoals sedumdaken, toekomstbomen en groene gevels.
Politieke moed ging ooit over communautaire zaken. Laten we nu van dit debat de inzet maken voor de toekomst. Iedereen ademt dezelfde lucht in. Er is dus maar één weg vooruit, waarbij elke verandering ook bij onszelf begint. De longen van eenieder, ook van de allerkleinsten en zij die nog niet geboren zijn, zullen ons dankbaar zijn.
Sam Voeten (Merksem) & Jan Braeckmans (hartje Antwerpen)
Trotse Sinjoren met zwakke longen
